Geschiedenis van Erica

Wat was de Kerkweg vroeger toch een mooie bomenrijke straat. Aan beide zijden van de straat stonden grote eikenbomen. Je reed als het ware door een groene tunnel. Fietsers die naar Emmen gingen werden steevast getooid met de slagschaduwen van de zon uit het groene bladerdek. Ook bij diverse huizen aan de Kerkweg stonden honderdjarige eiken. Die dubbele rij bomen begon bij bakkerij Kolker en liep door tot aan de splitsing met de Havenstraat. De bomen werden alsmaar groter en de schaduw van het bladerdek  bereikten de nabijgelegen huizen. De mensen wilden om begrijpelijke redenen meer licht in huis. In een paar weken was het gebeurd. De Kerkweg werd afgezet en de houthakkers kwamen. Aan de gehele westkant van de Kerkweg werden de bomen gekapt. Honderden bomen. De mensen hadden eindelijk meer licht bij huis. Maar de Kerkweg stond in zijn blote kont. Alsof dit niet genoeg was kwam de Voorzienigheid ook nog een handje helpen. Op 13 november 1972 werd Nederland getroffen door een storm, de Novemberstorm. Ons huis stond toen nog op de vlakte, we kregen de volle laag. De glazen kas met planten verdween in een seconde tijd door een enorme windstoot. Een wolk glassplinters verdween in een kakofonie van stormgeluiden. Ik vroeg aan Pa die de kas nakeek of hij het erg vond. ´Ik kon d´r moeilijk met de pet veurstaon´, was zijn nuchtere antwoord. We keken naar buiten en zagen iets merkwaardigs. De garagedeur van de buren was door de storm losgerukt en werd gek genoeg overeind gehouden door de wind. Als een houten Klaas liep de deur richting Havenstraat. Bij de weiland voor ons huis stapte de deur als het ware over het prikkeldraad, om vervolgens in het gras neer te ploffen.  Ma riep, ´Gottegot, d´r lup ok nog iene buut´n´. Ze keek eens beter. ´Verrek, het is onze Wim´. Wim trotseerde de storm en wapperde in de wind. Tegen mogelijk vallende dakpannen had hij zich getorst met een valhelm. Af en toe werd de valhelm met Wim een paar meter opzij geblazen. Tot Pa het jong weer naar binnen sleepte. Aan de Havenstraat zagen we de bomen op het openbare kerkhof vervaarlijk heen en weer zwiepen. Het duurde niet lang of ze vielen om als dominostenen. Het Kerkenbos onderging hetzelfde lot. Het kerkenbos zoals wij die kenden was niet meer. Het bos met zijn wandelpaden en enorme beuken en eiken was een slagveld. Soms had de stam van zo´n woudreus het halve pad in zijn val meegenomen of zelfs meerdere bomen. Soms hingen de bomen laveloos tegen een andere bomen. Het bos was onbegaanbaar door de vele takken en gebladerte. Onze bos met zoveel mooie herinneringen was door de storm vernietigd. Het was een ramp. Wekenlang jankten de kettingzagen en werd op een boom niet gekeken. Sindsdien zijn veel bomen op Erica verdwenen. Typisch hierbij is dat op de plek waar de boom ooit stond geen nieuwe boom werd geplant. Eigen belang ging voor het gemeenschappelijk belang. Dan werd zo´n monumentale boom toch als lastig gezien. Ondanks dat de boom er veel langer stond dan het huis. Had het huis dan niet gekocht zou je dan zeggen. Zo werd aan de Kerklaan geprobeerd met opzet een boom te laten afsterven. Een circulaire snede in een grote eik is daar nog  een stille getuige van. De dader stond er om bekend en kreeg zijn straf. Bij de Katholieke lagere school moesten eerst parkeerplaatsen komen, later werden naast de school nieuwe huizen gebouwd. Dat ging vaak ten koste van enkele enorme monumentale bomen. Een paar jaar geleden sneuvelden aan de Kerklaan nog een paar bomen door een enorme windstoot. Ook hier werd geen enkele boom vervangen door een nieuwe. De mooiste straat van Erica wordt steeds minder lommerrijk. Dat zal ongetwijfeld weer gevolgen hebben voor de huizenprijzen. De Kerklaan gaat steeds meer lijken op de Ericaase Markt, hier en daar een kraam. Vergeleken met de bomen aan de Kerklaan heeft de Havenstraat lang niet zoveel schade opgelopen, bij lange niet. Maar aan de Havenstraat moesten wel zo´n stuk of tien eikenbomen op het openbare kerkhof er aan geloven. Een paar dagen gejank van kettingzagen en het was gebeurd. Wat maar weinigen weten, de Havenstraat was ooit aan beide zijden voorzien van een bomenrij. Dit gold ook voor de Ericaase straat richting Zuidbarge. In 1955 werd de Havenstraat verbreed. De aanwonenden waren niet alleen hun tuin kwijt, aan de oostzijde van de Havenstraat werden alle eikenbomen omgekapt. Een heuse karaktermoord op een dorp. Een ‘deskundige’ beoordeelde dat alle bomen aan de oostzijde van de Ericaase straat ziek waren. Die werden ook allemaal gekapt. Gemeente Emmen gaat de Rotterdam van Drenthe worden. Alles groot en nieuw, oude gebouwen maar ook de oude bomen moesten verdwijnen. De bomen met een stamomtrek van een meter worden vervangen door bomen met een omtrek van 15 centimeter. Na 10 a 15 jaar wordt ook deze weer omgelegd. Waar blijft dat hout eigenlijk? Een zakje brandhout bij Garage Grooten in Emmen kost 3 euro. Met al het gesnoeide hout in Gemeente Emmen gaat het dus om enorme bedragen. Dan rijst de vraag wie het snoeibeleid in de Gemeente bepaald: de deskundige of de boekhouder. Het openbare kerkhof op Erica is omzoomd met een prachtige honderdjarige beukenheg die door hoveniers decenia lang liefdevol werd onderhouden. Zelfs mijn vader had zestig jaar geleden hieraan meegeholpen. Maar het onderhoud was te duur. Van de Gemeente moest er een grote tractor komen met een enorme hydraulisch snoeigevaarte. Zet op z´n monster een goedkope puber en de gevolgen laten zich raden. De antieke haag was in notime naar de bliksem geholpen. Niemand zegt wat, niemand doet wat. ´Goedkoop met behoud van kwaliteit´, horen we de Gemeente dan zeggen. Het eerste woord heeft de nadruk en de rest gelooft geen mens. Voor in het kerkenbos stonden sinds jaar en dag twee enorme beuken als vertrouwde wachters beuken te wezen. Wanneer je ´s avonds het bos uitliep zag je als laatste de beuken met op de achtergrond de kerk. In de schors van een der beuken stonden onze namen gekerfd in de jeugdtijd. Vlakbij in de voormalige kippenhok van de pastoor hadden de welpen hun onderkomen. Als tienjarige welp heb ik daar prachtige momenten beleeft. De opkomst begon onder de enorme kroon van de beuk waarbij de Akela riep om haar welpen. In het dichte bladerdek van de beuken waar we ooit boer Vennedunker voor rooie hadden uitgemaakt en bijna uit de beuk waren gevallen van het lachen. De beuk waar neef Harry ooit was uit geflikkerd en als toegift de tak op zijn kop kreeg. De twee beuken, ze zijn verdwenen, samen met de appelbomen van Mariechie, de bomen tegenover de vroegere Boerenleenbank, de bomen langs de akkers achter ons huis. Het kerkenbos zal het zonder zijn wachters moeten doen. Want net als bij de rest zullen ook hier geen nieuwe bomen worden aangeplant. Erica is straks overzichtelijk, op een stoel. Van alle bomen op Erica zijn zo´n 150 eeuwelingen verdwenen. Het dorp Erica bestaat 150 jaar, dat is voor elk jaar een boom.

Geschreven door Henk Beukers

Het was 1957 toen twee personen in een kapsalon bij elkaar kwamen. Het waren Rieks Reuvers, de toenmalige wethouder van Volkshuisvesting, en Gerard van Os, de lokale bouwondernemer. Het gesprek ging over de faciliteiten op het dorp. Naast een fatsoenlijke voetbalveld ontbrak op het dorp een openlucht zwembad. Daar gingen de heren iets aan doen. Gerard beloofde het graafwerk van het zwembad voor zijn rekening te nemen. Rieks met zijn enorme netwerk in de gemeente deed de rest. Een paar jaar later werd het zwembad op Erica door vele vrijwilligers eigenhandig uit het veen getrokken. Eigenlijk had toentertijd het zwembad naar Rieks Reuvers genoemd moeten worden. Of tenminste één van de sportvelden, want die verschenen ook door toedoen van Rieks. De eerste badgast van het zwembad op Erica was mijn broer Gerard. Die zat daar als 3 jarig kind in het afgegraven gat in een plas water te spelen. Als schoolkind kwam ik zomers vaak in het zwembad, temeer omdat we er redelijk dicht bij woonden. Maar als we in het veld liepen gingen we gewoonlijk zwemmen in de eerste- of tweede Boerwijk. Een viertal spiernaakte jongens zwom langs een groep vrouwen die daar de bieten aan het wieden waren. Plagend bleven ze staan wachten op het moment dat we boven het water kwamen. Als de zomer toenam met zijn hete dagen waren we toch steeds vaker in het zwembad te vinden. De wanden en bodem van het eerste en tweede bad waren lichtblauw gekleurd. Van het derde bad was de bodem donker zodat het veel dieper leek. Zonder zwemdiploma mocht je daar niet komen. De baden werden gescheiden door koorden met oranje drijvers. Als kind zwom ik met een zwemband naar het derde bad. Ik durfde alles, wist ik veel. Tot een golf chloorwater achter in mijn strot mijn adem deed stokken. Knap benauwd heb ik het daar gehad in mijn zwembandje. Toen kregen we zwemles. ‘s Morgens in de vroegte voor de aanvang van de school. In onverwarmd water stonden we in het eerste bad te blauwbekken. Badmeester Vos drilde ons het water in. Soms moest broer Wim huilend in het midden van de kring staan en werd hij nat gespetterd door de rest van de groep. Hoewel badmeester Vos half Erica aan een zwemdiploma hielp, lukte hem dat bij ons niet. Na een aantal keer blauw van de kou te zijn thuisgekomen vonden we het genoeg. Geert moest het maar zonder ons redden. Helaas is badmeester Vos niet oud geworden, na zijn overlijden werd het zwembad naar hem vernoemd. Op de lagere School kregen we vlak voor de middag zwemles. We moesten dan de drukke Havenstraat oversteken zoals we dat in de les hadden geleerd. Daar was me iets van bij gebleven. Het midden van de straat was neutraal. Toen ik bij het oversteken op de drukke Havenstraat zorgeloos op het midden van de straat bleef staan, het verkeer voor en achter mij voorbij zoevend, zag ik meester Lange langzaam naar zijn borst grijpen en twee tinten bleker worden. Voor straf moest ik terug naar de klas. Moederziel alleen zat ik daar in een grote lege lokaal. Daar stond ook de traporgel van meester Lange. Aanvankelijk was het nog een bescheiden deuntje. Zachtjes begon ik erbij te zingen. Na vijftien minuten had ik mijn bescheidenheid overwonnen. Verrek wat was ik goed. Ik gooide al mijn creativiteit, al mijn talent in het traporgeltje. Dat was voetenwerk in combinatie met gevoel. Mijn partituur eindigde in een flinke oorvijg. Zo’n gevoel in combinatie met handenwerk. Door al het lawaai had ik meester Jansen niet horen aankomen. Ik besloot dat mijn talent verborgen moest blijven, dat zou de wereld leren. Uiteindelijk haalden we onze zwemdiploma’s in het overdekte, maar vooral verwarmde, bad in Emmen. Daar toogden we met een heuse bus naar toe en zongen het hoogste lied, de zilvervloot enzo. Met onze diploma’s op zak mochten we dan eindelijk in het donkere derde bad zwemmen. We dachten dat we heel wat konden. Totdat Tonny Grol, zo van de kant, met een volledige salto het water in dook. Dat hebben we nooit na kunnen doen. Wat me wel lukte was achterover duiken. Broer Jos kon dat niet, hij kon zelfs niet gewoon duiken. Hij stond op de rand van het zwembad, maakte van zijn handen een puntdakje en wees daarmee naar het water. Iedereen dacht dat hij ging duiken maar sprong op het laatste ogenblik. Na het zwemmen zochten we de Zonneweide op, om ons in de zon op te warmen. Het zwemwater op Erica werd pas veel later verwarmd. In de Zonneweide waren twee diepe gaten in het gazon uitgegraven. Daarop waren trampolines geplaatst. Menig jong moest zijn overmoedige bui op de trampoline bezuren met een duik in de rubberen strengen of tegen het hek die erom toe was geplaatst. Eigenlijk stonden we daar alleen maar op te wachtten. Op het grasveld aan de noordzijde van het zwembad gingen we vaak voetballen. Totdat de dikke teen bijna haaks op de voet stond. Pinkelend zocht je dan maar weer het koude zwemwater op. Dan had je de cirkelvormige Pierenbadjes voor de kleintjes. Drie stuks die steeds iets dieper werden. De diepste was zo’n twintig a dertig centimeter. Na een hete middag was het water daarin gewoon warm. Daarin lagen we dan te koesteren als robben aan het strand. Dan kwam Tonny. Tonny was het hulpje van de badmeester. Hij was gemachtigd om de Pierenbadjes met een trekzeem schoon te vegen. Hij stuitte steevast op een aantal Robben die niet weg wilden uit het warme water. Tonny kon heel boos kijken en riep dan altijd: ‘Dat za’k zegg’n teeg’n de badmeester’. Hij hief zijn wijsvinger: ‘Ik waarschuw jullie nog twee keer’. Als Tonny dan daadwerkelijk naar de badmeester liep maakten wij ons snel uit de voeten. Tonny en de badmeester stonden dan even later bij de lege Pierenbadjes te kijken. Als kind kregen we nooit een cent mee naar het zwembad. We hielden de mensen in de gaten die bij het winkeltje iets kochten. Vooral een gekochte zak chips trok onze aandacht. In die tijd zat chips zoutloos in de zak. Wie van hartigheid hield kon in de chipszak een blauw gevouwen papiertje openen. Daarin zat een beetje zout die je dan over de chips kon strooien. Maar dat deed toen bijna niemand. Het was ons dus om die blauwe gevouwen papiertjes te doen. Als we iemand zagen die zo’n lege chipszak in een afvalbak gooide dan doken we daar snel op af. We openden het blauwe papiertje uit de lege chipszak en likten het zout erin op. Och, wat was dat heerlijk! Er was genoeg voor iedereen. Daarna gingen we tevreden knorrend in de zon liggen. We hadden nauwelijks last van de wind. Het zwembad was volledig omringd door gigantische populieren. Totdat een ambtenaartje in al zijn wijsheid besloot om de bomen te kappen. De bomen waren weer eens ziek. Op het eind van de hete middag konden we een ijsje verdienen. Je moest dan alle papiertjes en ijscostokjes van het terrein opruimen. Zo’n ijsje smaakte veel beter dan een gekregen ijsje. Wanneer wij in de zomer bij een van onze kameraden thuis kwamen moest één van ons de zwemkaart aan hun moeder afgeven. Het boek van de Wehkamp werd opengeslagen, er werd gezocht naar een kleur die overeenkwam met die van de zwemkaart. Henk en Rieks moesten dan bij het zwembad een punt van die kleur uit de vingers laten steken, alsof ze een zwemkaart in handen hadden. Bij de ingang van het zwembad was het een drukte van belang. Een file aan lawaaiige kinderen stond voor de kassa te dringen, wachtend op het sein om naar binnen te mogen. Voordat deze kwam nam badmeester Vos plaats op een dranghekje en legde een telapparaat op zijn schoot. Met een luide klik kon hij die met zijn duim bedienen. Een stormloop volgde waarbij elk kind met een luide klik werd geregistreerd. Badmeester Vos riep met luide stem dat iedereen de zwemkaart hoog moest houden. Met een stalen gezicht lukte het die twee telkens weer om, met een stukje gekleurd papier tussen de vingers, de machtige badmeester Vos te bedotten. Met de zwemtas gingen we naar de kleedruimte. Omkleden kon in de kleedhokjes waar je door een noestgaatje je buurman kon bekijken. Of je ging naar de gezamenlijke kleedruimte, het Schapenhok. Daar zagen we een jongen zijn zwembroek over zijn onderbroek trekken. Met zijn lenige beentjes wurgde hij zich de onderbroek onder zijn zwembroek vandaan. Verbluft hebben we daarnaar staan te kijken. Dat wilden wij ook kunnen. Die jongen had het schapenhok helemaal niet nodig. Wij trouwens ook niet, we hadden onze zwembroek al aan. De zwemtas was door onze moeder gemaakt. In feite was het een soort van grote tabakszak die met een lange veter dicht gesnoerd kon worden. Zo’n lang touw met op het eind een tas met natte handdoek was natuurlijk een geducht wapen. Menig meningsverschil werd hiermee uitgevochten. Als winnaars liepen we dan trots met die tassen naar huis. We zwierden en zwaaiden met die tassen hoog in de lucht. Ma heeft menigmaal met een lange paal onze zwemtassen uit de takken van de eikenbomen langs de Havenstraat moeten vissen. Voor het zwembad, naast de oprit, lag een fietsenstalling. Deze bestond uit betonnen palen verbonden met een roestig stalen hoekbalkje. Daar kon je de fiets tegen aan zetten. O wee wanneer je vergat de fiets op slot te doen. In die tijd werd een fiets vrijwel nooit gestolen maar hadden de grapjassen een andere verrassing in petto. De fiets werd op slot gezet en het sleuteltje weggesmeten. Wietse ‘Fietse’ Moorman had weer werk. Van alle herinneringen rondom het zwembad op Erica is me één ding goed bijgebleven. Het was toen altijd errugg mooi weer.

Geschreven door Henk Beukers

Herman Josef Kölker was de eerste Kölker op Erica, in feite de stamvader. Iedereen op Erica met deze naam in de stamboom is familie van elkaar. Herman Josef Kölker werd in 1847 geboren te Slagharen en stierf in januari 1928 te Erica. Hij kwam als eerste op het nieuwe kerkhof in het bos te liggen. Daarvoor lag het kerkhof naast (noordkant) de kerk. Alleen de grafzerken op het oude kerkhof werden vlak na WOII gedumpt in de kerkvijver achter de heuvel in het bos. De graven werden niet geruimd. Na aan de Kerklaan te hebben gewoond verhuisde Herman Josef Kölker naar een locatie aan de ‘warme kant’ (ten zuiden van de kerk) van de Kerkweg, thans gelegen aan de zuidkant van de T-splitsing Kerkweg/Duikerstraat. Herman Josef Kölker was van beroep horlogemaker en had aan huis een klokkenwinkeltje. Later werd dit kamertje tot een huiskamer uitgebreid en kwam de voordeur in het midden van het huis. Achter de voordeur zat een klein portiekje met toegang tot het winkeltje c.q. werkplaats. In de deur naar de woonkamer zat een schuifje. Van hieruit kon Herman Josef zien of er klandizie was. Zelfs vanuit Friesland kwamen klanten om hun klok te laten repareren, of in te ruilen voor een nieuwe. In die tijd verdwenen de oude klokken doorgaans in de kachel. Jaren later werd bij een verbouwing van het huis op de vliering nog een een klein aambeeldje gevonden. En een doosje horlogeglazen. Na de dood van Herman Josef Kölker werd zijn land verdeeld onder de drie zonen, Bernard, Jans (mijn opa) en Hendrik. Hendrik werd politieagent in Almelo en trok weg uit Erica. Zijn stuk grond werd verdeeld onder de overige broers. Jans woonde nog in het ouderlijk huis, hij bleef na het overlijden van zijn vader daar wonen. Bernard kwam ten zuiden van het ouderlijk huis te wonen. Hij was net als zijn vader horlogemaker. Bernard leefde hier echter niet van, zijn ‘echte’ werk was voorman bij de Fijnfabriek. Bernard had vier zonen, ‘Huurbaas’ Herman ,‘Bakker’ Gerard, Johan en ‘Zwarte’ (haarkleur) Bennie. Bernard kocht later nog een flink stuk grond ten noorden van inmiddels Jans zijn woning. Zijn grond liep destijds door tot pal naast Jans zijn huis. Toen werd de Duikerstraat aangelegd. Dwars door de nieuwe kavel van Bernard. Toch was het geen pech voor Bernard. Langs de Duikerstraat leverde dat voor elk zijn zoon een bouwkavel op. Alleen zoon Herman ging er daadwerkelijk wonen. De overigen niet, die hadden al een woning of hadden een andere reden. De snippers grond ten zuiden van de Duikerstraat werden later tussen Bernard en Jans zodanig verruild dat het bouwkavels opleverde voor hun zonen Zwarte Bennie en oom Willie. Op de hoek Kerkweg/Duikerstraat werd een dichte beukenhaag aangelegd met daarachter de groentetuin van Jans. Ten zuiden van Jans woning kreeg mijn oom Bennie een kavel, hij werd zodoende de buurman van zijn neef Johan. In de buurt van de Kerkweg – Duikerstraat stonden op een gegeven ogenblik zeven huizen van Kölker. Dit werd op Erica de Kölkerbuurt genoemd. Als kleinkind kwam ik vaak in de Kölkerbuurt. Met name op de verjaardagen van Opoe en Opa was het een drukte van belang in en om het huis. Het stikte daar dan van de neven en nichten. Dan heb ik het alleen nog maar over mijn leeftijdsgenoten. De oudere neven en nichten van wel over de 20 jaar kwamen vaak later op de dag. De jongere lagen nog in de luier of moesten nog geboren worden. Zo’n verjaardag van Opoe of Opa was in feite een echte familiedag. We speelden in en om het huis en leerden elkaar als familie kennen. Het was de tijd van het echte familiegevoel. In het huis zag je, naast mijn ouders, alleen maar ooms, tantes, en de oudere neven en nichten. Het gesprek ging vaak over een rijksdaalder die vroeger door een kier onder de vloer was gerold. Onze oren groeiden. Opoe en Opa hadden dus een heuse schat onder de vloer (Vele jaren later kwam bij de sloop van de woning inderdaad een zilveren rijksdaalder tevoorschijn). Aan de muur hingen trouwfoto’s. Je moest wel goed kijken wie wie was want degenen aan tafel waren inmiddels een stuk ouder geworden. Prominent aanwezig in de kamer was de kachel. Soms pakte Opa de pook en wipte de deksel van de kachel plus een paar ringen. Je keek in het gapende gat zo het vuur in. Opa pakte dan een paar turven die in de kachel verdwenen. Met de pook werden de ringen en deksel weer op hun plaats gebracht. Waar we helemaal verbaasd over waren was de ketel die op de kachel stond. Daar zat een soort van ijzeren zak aan die in de kachel verdween. Dat hadden we nog nooit gezien. Als kind vonden we alles interessant in het huis. Aan de wand hing een verkennertje die een groet bracht, op de vensterbank stond een koperen pot met leeuwenkoppen. In elke leeuwenneus zat een ring. Boven de ingebouwde kast in de kamer zat een tweede kast met op de deur gewoon behang. Aan de kieren kon je zien dat het open kon. Dat moest wel een geheime kast zijn. Opoe trakteerde ons altijd op een glaasje vruchtenbowl uit de weckfles. Dat was heeeerlijk. We lepelden het glaasje leeg en vingen met het lepeltje de laatste kruisbes uit het glas. Vervolgens gingen we als jonge hondjes onder de tafel zitten. Tussen al die volwassen benen en tafelpoten zaten we dan vervelend te zijn. Dat ging net zo lang goed tot Opoe ons naar buiten stuurde. Opa was met zijn 75 jaar in onze ogen een stokoude man. Zijn noeste arbeid in het veen had zijn sporen achter gelaten in de vorm van een gekromde rug. Opa droeg altijd een blauwe boezeroen, in de mond had hij een gigantische kromme pijp die vervaarlijk rookte. Opa zat in de stoel en genoot van al die drukte om hem heen. Vroeger stond achter het huisje een houten barak. Hierin stonden een paar geiten die dagelijks achter Savenije in het ‘roege’ veld aan de stik kwamen. `s Avonds moest mijn moeder de geiten weer ophalen en terug in het schuurtje brengen. Later werd de barak vervangen door een stenen schuur. Voor oom Herman, hij was melkboer, werd in de schuur een paardenstal gebouwd. Plus een melkhok. Als kind kan ik me herinneren dat een ruimte in de schuur nog steeds melkhok werd genoemd. De paardenstal was inmiddels een kippenhok geworden. Naast de schuur was een grote kippenren waar een tiental kippen rondscharrelden. In de schuur was verder nog een zwijnenhok en een looppad. Vlak naast de deur bevond zich een toilet. Als kind was het een heuse avontuur om daarop te zitten. Het was een plank met een ronde gat erin zonder waterspoeling. Spannend, maar er stonk daar wel een beetje. Achter het huis was een waterput met een stalen deksel. Je keek in een afgrond en zag in de diepte het water glinsteren. Als kinderen konden we heerlijk rond het huis spelen wat de verjaardagen van Opoe en Opa echt tot een feest maakte. Naast het huis aan de kant van oom Bennie stond een perenboom. Voor het huis aan de Kerkweg stond een dichte heg van meidoorn die de gure oostenwind uit het vrije veld moest tegenhouden. Vanaf de Kerkweg liep een looppad langs het huis naar achteren. Een paar meter van het huis stonden een paar gigantische eikenbomen. Ik zie nog achter het huis Opoe aan het werk, de was schrobben op een wasbord. Je kwam het huis binnen via een lage achterdeur, je stond dan direct in het keukentje. Het leven speelde zich voornamelijk af in de huiskamer. De voorkamer werd alleen gebruikt als de pastoor op visite kwam. Als kind kwam ik daar zelden. Met de jaarwisseling mocht ik, met mijn broers Gerard en Jos, een paar keer bij Opoe en Opa overnachten. Om in de slaapkamer te komen moesten we door de voorkamer waar het geurde als een kamer waar nooit iemand kwam. Als kind zijnde was dat natuurlijk extra spannend, die sfeer, die geur, we keken onze ogen uit. De jaren trokken voorbij in de Kölkersbuurt, de ene generatie werd groot, de andere oud. Toen Opa overleed kwam buurman ‘huurbaas’ Herman Kölker langs. Hij zat aan tafel en mompelde dat hij nu de oudste Kölker was. Dat hij nu ‘aan de beurt’ was. Gelukkig voor hem duurde dat nog heel lang, hij is oud geworden. Elke woensdag fietste Opoe naar onze huis aan de Havenstraat. In die tijd konden we haar op de opoefiets al zien aankomen vanaf de Duikerstraat. Traditiegetrouw pakte ze dan een emmer met aardappelen en begon te schillen. Als ze dat niet deed zat ze te duimdraaien in de stoel. Op haar 85e verjaardag zei Opoe dat ze nog graag onze aanstaande bruiloft mee zou willen maken. Dat mocht niet zo zijn. Vlak voor onze bruiloft overleed Opoe. Het was onze eerste actie als pas getrouwd stel; de begrafenis van Opoe op een mistige trieste dag in Oktober 1981.

Geschreven door Henk Beukers

In 1672 hield Groningen stand tegen aanvallen van de bisschop van Munster Cristoph Bernhard von Galen alias `Bommen Berend`. Hij gaf de strijd op en ging maar weer eens op huus an. Een deel van zijn troepen trok zich terug via Emmen naar Coevorden. Ten zuiden van Emmen lag het Emmer meer, een moerassig gebied. Het huidige Oeverse Bos lag aan de oever van dit meer. Hier lag strategisch gelegen een versterkte schans, de Emmer schans. Bom had toch kans gezien een paar leuke souvenirs uit Groningen mee te nemen. Zijn oorlogsbuit bestond uit twee enorme bronzen klokken. Om het Emmer meer over te steken werden deze klokken elk op een vlot geplaatst. Bij de overgang over het Emmer meer kantelde een vlot onder de topzware last. De enorme bronzen klok werd verzwolgen door het moeras. Het ligt tot op de dag van vandaag op ongeveer 20 meter diepte ergens in de buurt van het Oeverse bos. Van de andere klok zijn meer gegevens bekend. Die hangt thans in een kerk in Munster. De registratienummer kwam overeen met het geregistreerde nummer in het Gronings archief. Volgens overlevering had de bisschop weinig plezier aan zijn uitstapje naar het hoge noorden. Hij verloor de helft van zijn troepen. Toch had hij de aardigheid van oorlogje spelen nog niet af. Op oktober 1673 stoeide hij bij Coevorden nog even met Carl von Rabenhaupt. Die zat hem in Groningen ook al zo dwars. Bom kreeg flink klop. Von Rabenhaupt wist de `Munsterschen en Keulschen` terug te drijven tot ver achter Bentheim. Het was me het bisschopje wel, zo zie je ze niet meer.

Geschreven door H. Beukers.

Wanneer iemand zegt van Erica te komen is de kans groot dat hij ´Erica lekker water´ te horen krijgt. Voor het ontstaan van deze gezegde moeten we terug naar het begin van de vorige eeuw. In die tijd had Erica nog geen voetbalclub, waterleiding of zwembad. Ook bij de aprilgrap van waterkeuring in 1930 was de kreet ‘Erica lekker water’ al decennia bekend. Voor het ontstaan van een gezegde is een bron nodig, plus dragers die de gezegde ‘aan de praat houden’ en als derde een publiek. Deze drie onderdelen waren rond het jaar 1910 in Erica aanwezig. In die tijd had Erica grote verveners als Veldkamp, van der Sluis en Hofhuis. Sommigen kwamen uit Amsterdam, de streek Amsterdamse Veld doet nog aan die tijd herinneren. Hofhuis stond als sociaal mens bekend maar ging omstreeks 1920 failliet. Voor Erica bleef hij zodoende een relatief onbekende vervener. Zijn onderkomen bestond uit een grote villa, later hotel, noordwaarts schuin tegenover de katholieke kerk. De villa stond naar achteren en had een grote tuin. Om een indruk te geven: drie huizen op de hoek Kerklaan-Kerkweg staan nu allemaal in de voormalige tuin van de vervener. Als twaalfjarig kind had mijn oma als dienstmeisje in het huis, toen hotel, gewerkt. Mijn oma sprak van een groot huis met een lange opgang en vele kamers. Hofhuis zijn villa annex hotel raakte later in verval en werd opgekocht door Geraets. Geraets sloopte de villa en van de stenen konden maar liefst 3 volledige woningen worden gebouwd. Deze woningen worden nog steeds bewoond. Aanvankelijk witgepleisterd staat er een aan de Kerklaan, dan de smidse tegenover de kerk, nog voor de helft in oorspronkelijk wit, en een dubbele woning aan de kerkweg, ook voorzien van wit pleisterwerk. De gehele villa annex hotel werd afgebroken, behalve de waterput. Met deze waterput was iets bijzonders aan de hand. In die tijd had ieder een waterput. Per put kon het water, binnen een afstand van 25 meter, geheel van kleur en smaak van elkaar verschillen. De waterput van het ouderlijk huis van mijn vader gaf sterk ijzerhoudend (oer) bruin water. Thee hiervan zag letterlijk blauw. Zijn tante woonde een paar huizen verderop, die had een waterput met redelijk helder water. Mijn vader moest zodoende als kind vaak water halen bij zijn tante. Maar tantes waterput kon niet op tegen die van Hofhuis, deze waterput gaf kraakhelder water. Deze in Erica steeds bekender wordende waterput werd een publiek bezit. Naburige vrouwen kwamen daar water halen en maakten vaak onderling een praatje. De waterput werd een ontmoetingsplaats waar de laatste nieuwtjes uit Erica werden uitgewisseld. Het water uit de put van Hofhuis was niet alleen helder, het was ook ongewoon lekker. Met andere woorden, het water had geen bijsmaak. Om Erica werd het veen afgegraven door seizoenarbeiders. Het nieuwtje van de waterput van Hofhuis werd ook bekend bij de arbeiders die vroeger voor hem hadden gewerkt. Verscheidene seizoenen konden die Erica niet betreden zonder aan te moeten horen hoe lekker het water van Hofhuis waterput wel niet was. De gezegde ‘Erica lekker water’ kreeg zodoende bekendheid onder de veenarbeiders, die droegen het door naar de omliggende dorpen. Erica lekker water werd op die manier een bekend streekgebonden gezegde. Ook Erica ging mee in de vaart der volkeren. Met de komst van de waterleiding verdwenen de waterputten. Veel inwoners van Zuid-Oost Drenthe kennen de gezegde ‘Erica lekker water’, het verwijst naar de tikkeltje eigenzinnige Ericanen die vooral trots zijn op hun mooie dorp. Het is al lang geleden dat de waterput van Hofhuis werd gedempt, de gezegde ‘Erica lekker water’ is gebleven.

Geschreven door H. Beukers.

Voor het ontstaan van Erica moeten we terug naar de negentiende eeuw. In 1860 werd begonnen met het graven van de Hoogeveensche vaart ten zuiden van Emmen (Dr). In de tijd dat de Amerikaanse burgers elkaar te lijf gingen betraden de eerste verveners Noord- en Zuidbargerveen, de streek van toekomstig Erica. We schrijven 1863. Van het gezin Veltrop is bekend dat zij de eerste nacht op Erica doorbrachten aan de toenmalige weg Schoonebeek-Emmen. Deze zandwal lag 200 meter oostelijk van de huidige Ericasestraat. Deze plek wordt nu nog steeds bewoond. Het werd niet zomaar door Veltrop gekozen. Uit overlevering is bekend dat hier zandwallen lagen die met hun blonde kruinen bakens vormden in een zee van veen. Het waren de meest zuidelijke uitlopers van de Hondsrug. Opzij van Ericase straat ligt een uitloper, deze is als een verhoogde glooiing in het landschap te zien. Was dit de oorspronkelijke weg naar het noorden? Het was gebruikelijk dat op strategische plekken langs wegen schansen werden gebouwd. Zo loopt de oorspronkelijke weg van Erica via het Schoolpad naar oostelijk Emmen. Hier ligt een schans, de Emmer Schans. Het is mogelijk dat de Ericase zandwallen, waar de familie Veltrop een heenkomen zocht, onderdeel waren van een versterking. De zgn. ‘Bargerschans’ lag immers niet ver uit de buurt. Zo’n honderd meter het veld in aan de kerkweg werd een oude voorladerpistool gevonden. Omstreeks 1670 trok hier een gedeelte van de 24.000 man sterke leger van Bommen Berend langs. Bé ging shoppen in Groningen en met zo`n groot leger wil je wel eens een pistooltje verliezen. De eerste plaggenhut bouwde het gezin Veltrop aan de huidige Kerkweg. Later heeft Rieks Berendsen hier nog gewoond. De woonplaats is allang verdwenen, het is nu landbouwgrond. Door de definitieve vestiging waren de Veltrops feitelijk de eerste bewoners van Erica. Korterik werd ook genoemd als eerste bewoner, deze trok echter snel verder. Een dochter uit het gezin Veltrop was Anna Gezina Veltrop (1856 Slagharen-1919 Erica), die huwde met Herman Josef Kölker (1847 Slagharen-1928 Erica). Herman Josef Kölker en Anne Gezina Veltrop zijn in feite de stamouders van de huidige familie Kölker (of Kolker) te Erica. De eerste bewoners van Erica kwamen uit Slagharen en de voorouders van deze mensen kwamen uit het Duitse katholieke Bentheim. In Zuidoost Drenthe zijn vele familienamen van Duitse oorsprong. Sommigen zijn vernederlandst door de umlaut weg te laten of de klank letterlijk te noteren. Kölker werd Kolker, Bökers werd Beukers. Op het kerkhof in Wietmarchen zijn veel oorspronkelijke namen terug te vinden. De eerste bewoners hadden de nieuwe nederzetting graag “Nieuw Slagharen” willen noemen. Er was immers ook Nieuw Amsterdam, Nieuw Dordrecht en Nieuw Schoonebeek? Gelukkig was er iemand met iets meer fantasie, of hij kon geen lange plank vinden. Feit is dat iemand aan zijn huis een plank had geplaatst met de letters “Erica”, verwijzend naar alom aanwezige dopheide. Erica werd het en is zo gebleven. Erica ligt zoals gezegd op de meest zuidelijke uitloper van de Hondsrug, deze liep vanaf het noordelijke gelegen Zuidbarge dwars door Erica. Overleveringen spreken van gele zandheuvels op de huidige Kerklaan. Vroeger werd op Erica gezegd dat de Hondsrug eindigde in de mestbult van van Dooren. Ze hadden bijna gelijk. De zandrug liep echter verder richting kerk, boog naar het zuiden, volgde een stuk kerkweg en boog in zuidoostelijke richting af. Ter hoogte van de Duikerstraat lagen in het veld zandheuvels met verstuivingen die overgingen in hoogveen. Kinderen speelden op deze zandheuvels en kwamen thuis met broze vazen die ze in het zand vonden. De plaatselijke boer heeft later nog veel stenen werktuigen gevonden, waaronder een prachtige zwarte vuistbijl. Niet de arbeiders die het zand moesten afgraven waren debet was aan de vernieling van grafheuvels. Die twijfelachtige eer kwam toe aan de toenmalige Archeologische Dienst uit Groningen. Bij archeologische vondsten werd het werk stilgelegd. De heren archeologen hadden alleen oog voor de historische vondsten, zonder zich te bekommeren om de sociale omstandigheden van de arbeiders. Stilleggen van het werk betekende voor de arbeiders geen inkomsten. De gevolgen lieten zich raden. Elke glooiing of heuveltje werd snel geëgaliseerd zodat het werk door kon gaan. Verrassend genoeg lieten de arbeiders een stukje grond onbewerkt liggen. Het plekje blijft geheim, daar valt ongetwijfeld nog iets te vinden.

Geschreven door H. Beukers.