Schön ist die Jugendzeit

Mijn eerste herinneringen aan de kerk had te maken met de doop van mijn zus. In die tijd werd dat tussen de missen gedaan. Met die grote gezinnen was er ook geen andere keus, het wijwater in de doopvont bleef maar stromen. In de lege kerk was het dan donker en stil. Het geluid galmde weg in de enorme ruimte met kerkbanken. Rechtsvoor in de kerk stond het doopvont. Na een korte plechtigheid was er weer een zieltje veilig gesteld. Dat was in die tijd heel belangrijk. Zo belangrijk zelfs dat ongedoopte stervelingen op een plekje buiten het kerkhof werden begraven. Later kwam de Kerk hier gelukkig op terug en werd dit afgeschaft. Hoewel de kerk biechtstoelen bevat ben ik hierin nooit geweest. Mijn eerste (en enige) persoonlijke biecht was in het parochiehuis i.v.m. een verbouwing van de kerk. De school had dit georganiseerd. Ik werd volledig overrompeld door de biecht. Voordat ik het goed en wel doorhad stond ik voor de pastoor. Ik was een kind en had zo geen zonde voorhanden. Ik kon ook niet zo een herinneren. Tegelijkertijd kon ik die goede man daar niet voor niets laten zitten. Toen heb ik maar een verzonnen. Voor het goede doel zeg maar. Ik verzon dan maar dat ik een man een stiene voor z’n harsens had gegooid. Toen ik devoot mijn ogen opende zag ik een pastoor die zich verslikte en mij verschrikt aankeek. Hoezo? Had ik te dik ingezet? Gelukkig werden mijn zonden vergeven. Met een brandschone ziel verliet ik het gebouw. Voordat we de Kerklaan hadden bereikt had ik Jonnie-met-de-mooie-kleren laten strompelen. Onder zacht gegniffel ging hij volledig plat. Gelijk Jonnies kleren was het brandschone van mijn ziel er na pakweg 10 minuten alweer af. In die tijd hadden we schoolmissen. Vooraf aan de school. Om 8 uur. In de kerk zaten de kinderen in de banken keurig in klassen gerangschikt. In de gangpaden liepen de meesters en juffen. Nooit te beroerd om een oorvijg uit te delen aan een kind die te luidruchtig werd. ‘s Morgens had de kerk sfeer. Wanneer op zondagmorgen de zon scheen werd de kerk verlicht door prachtige gekleurde ramen. Het kerkinterieur werd in een gelig diffuus licht gezet en maakte de H. Mis nog plechtiger. Nog plechtiger werd het wanneer de pastoor zich volledig hulde in de wierooknevelen. Langzaam trok die geur door de rest van de kerk. Het was een oude vertrouwde geur. Wanneer de pastoor met het wijwatervat en -kwast door de kerk liep om zijn schaapjes te zegenen had ik soms het vermoeden dat de goede herder dit met veel enthousiasme deed. Een niets vermoedende gelovige werd plots weer recht in de leer gezet door een volle kwak wijwater. Zo van de kwast. In die tijd, we spreken van de jaren zestig en zeventig, was het een vreemde gewoonte dat menig vrouw met kinderen voorin de kerk zat en hun mannen achterin. Ik vond dit vreemd omdat mijn ouders dit nooit gedaan hebben. Maar iedereen zong de kerkliederen mee. Bij het zingen van de liederen zong Pa zodanig luid mee dat voor menig gelovige een dutje er niet in zat. De communie duurde een eeuwigheid met al die mensen. Het bood tegelijkertijd een unieke gelegenheid om de medeschaapjes van de kudde eens goed te inspecteren. Je leerde Erica zo wel kennen. Althans het katholieke gedeelte ervan. Erg mooi waren de tradities en gebruiken in de kerk. Met de 1e H. Communie waren de meisjes kleine bruidjes en de jongens kleine heertjes met hun colbertjes en korte broek. Van tantes kreeg je dan een wijwatersvatje of een rozenkrans. Bij het H. Vormsel zat de Bisschop in vol ornaat plechtig in een stoel naast het altaar. Degenen die het H. Vormsel ondergingen werden met naam genoemd en moesten voor de Bisschop knielen. Met een handoplegging en kruisteken op het voorhoofd werden we gezegend. Het altaar stond op een verhoging en was bereikbaar door middel van twee zwarte marmeren treden. Ik dacht toen dat het maar een trede was. Mijn onhandige benen zochten het plateau maar kwamen nog een trede tegen. Ik verloor het evenwicht en lag even later volledig gestrekt voor de bisschop. Behalve mijn trots was er verder niets gekrenkt. Alles is verder goed gekomen hoor. Achter het altaar zat in de vloer een grote rooster waardoor de verwarmingsketel warme lucht blies in de kerk. Dat gaf soms hilarische momenten. Met de jongerenmis stonden we vaak in een halve cirkel om het altaar opgesteld. Degenen die boven het rooster stonden hadden geluk. Als je het misboekje openvouwde kon je het even laten zweven op de warme luchtstroom. Het toppunt was wanneer de pastoor even niet genoeg oplette. Niets vermoedend betrad de herder het verwarmingsrooster. Om even later volledig te verdwijnen in een opgeklapte pij. Hierbij werd zijn gezichtsvermogen ernstig belemmerd. Een op richtingsgevoel zoekende pastoor ging natuurlijk ten koste van de plechtigheid. Tijdens de H. Mis werden dan ook op de rooster kinderen gezet als soort van afbakening. De mis duurde een uur. Voor een puber een eeuwigheid. Als verveelde pubers zaten we met onze nagels in de houten kerkbanken te krassen. Als volwassene herkende ik veertig jaar later de krassen terug van menige puber. Soms was zelfs een naam zichtbaar. De mooiste plek voor een puber was die van bij de trap naar het koor. Daar lagen de verloren voorwerpen. Dan zag je ineens je maat naast je met een dameshoed op, of met lange dameshandschoenen aan. Dat mocht niet, ik weet het, maar we waren jong. Je beet in je handen om de lach te onderdrukken. Met Kerstmis was de kerk werkelijk tjokvol. Menig katholieke Ericaan kwam zijn geweten sussen wegens de absentie van een jaar. Of om het ‘Kerstgevoel’ te krijgen. Zelfs dan had je een paar onverlaten achter in de kerk die geen respect op konden brengen. Met hun onbehouwen gedrag dreigden ze de kerkgang van anderen te verstoren. Gelukkig hadden we Pee. Geen geitenwollen praatje of kopje thee. Pee was onze engel Gabriël. Hij kegelde zo’n figuur subiet te kerk uit. Dan was het weer stil achter in de kerk. Wanneer de misdienaar eindelijk de eind-bel luidde zette het kerkvolk zich massaal in beweging. Een schuifelend stampede bereikte langzaam een van de zware eikenhouten achterdeuren van de kerk. Een vlotte doorgang werd belemmerd omdat iedereen op het kerkplein stil bleef staan om familie of kennissen aan te klampen. Zelfs daar was sprake van traditie. Ieder had daar zijn eigen plekje. Zo zag ik BierJoop steevast naast de dikke eikenboom staan, omringt door kennissen. De tijd van ontkerkelijking brak aan. Het werd definitief stil op de achterbanken. Door de jaren heen rukte de stilte steeds verder op richting de voorbanken. Van volle kerken is geen sprake meer, dat is voorlopig geweest. Het zijn de herinneringen van onze kerk die we in ons collectief geheugen meedragen, vaak leuke, soms minder leuke.

Geschreven door Henk Beukers

Ik was zo´n zeven jaar toen we een televisie in huis kregen. Hoe we voor die tijd de avonden doorgekomen zijn weet ik niet meer. Na het avondeten bleven we waarschijnlijk nog even op, dan hup naar bed. We hadden toen wel een radio. Nou ja, alleen een luidspreker van de PTT. Het was een gemeenschappelijke radio van de Gemeente. Draad aan palen bracht toentertijd het geluid bij de mensen thuis. Door middel van een wit bakelieten schakelaar kon je luid klakkend kiezen tussen een paar zenders. Bij ons was het vaak ‘s morgens het bekende deuntje van de ochtendgymnastiek, waar trouwens niemand aan meedeed. Spoedig werd de gemeenteradio opgedoekt. Pa kocht een aantal van die palen om er een schommel van te maken. Ook hebben een paar palen later als fundering gediend bij ons zomerhuisje. Herman en Dorus (Meta) waren een van de eersten die een televisie hadden. Het was een kinderloos paar die woonde in een oud huisje in de bocht Havenstraat Ericasestraat. Helaas vond iemand het nodig om na het overlijden van die twee het karakteristieke huisje af te breken. Thans is het een paardenbak. Herman nodigde zaterdag in de namiddag kinderen uit om naar het kinderprogramma te kijken. Hij had bankjes klaar gezet. Herman genoot zelf misschien nog wel het meest. Steeds meer mensen op Erica kregen een televisie. De bankjes bij Herman bleven leeg. Onze buren Wessel kregen in de buurt als eerste een televisie. Tante Diny zette op zaterdag en woensdag in de namiddag de bankjes klaar. Wanneer wij de kinderen van Roling zagen aanlopen toogden wij ook naar tante Diny. Van alle kijkers genoot zij misschien wel het meest. Gezamenlijk werd naar de kinderprogramma’s gekeken waarbij broer Wim steevast in slaap viel. We keken bijvoorbeeld naar de serie Pipo de Clown en en de Waterlanders. Pipo en Mamaloe zagen we toen lopen op de bodem van de zee. Gevolgd door de zware jongens Snuf en Snuitje. Snuf, gespeeld door de onverbeterlijke Rudi Falkenhagen, stotterde m m mooie p p parels f f fijne p p parels. Bij ons als kinderen ging de serie er met peper en zout in. Iets wat je later als volwassene met moeite kon voorstellen. Het water bestond uit hangende repen plasticfolie en de bodem van de zee leek verdacht veel op die van een toneelvloer. Verder genoten we van de poppen Rikkie en Slingertje, later van de serie Daktari met Clarence de schele leeuw en Judy de chimpansee. Net als in de rest van Nederland ging ook op Erica de ontwikkeling door. Eerst kregen de Rolings een televisie, niet veel later ook wij. De bankjes bij tante Diny bleven leeg. Onze eerste televisie was een donker houtkleurige kist met een zenderzoeker aan de zijkant. De televisie kwam op stoom door middel van lampen waarvan om de drie maand er een sneuvelde. Duitse zenders kon je ook krijgen, dan keken we naar Don Camillo met Fernandel als dorpspastoor die altijd ruzie had met de communistische burgemeester. Om de Duitse zender te krijgen moesten we eerst naar buiten om de antenne te verdraaien. Het raam moest open blijven voor communicatie. ‘Nog een tikkie bijdraai’n, nog ‘n bietie, joow’. Het beeld stond er, zwart-wit uiteraard. Als jongens leerden we het Ridderschap van Ivanhoo, Thierie de Slingeraar en Floris. Tranen in de ogen kregen we van Belle en Sabastiaan met dat leuke liedje en lachen deden we bij Swiebertje met Bromsnor en Saartje. De serie Ivanhoe startte met een jongen die hard om de ridder riep. Vervolgens kwam Ivanhoo te paard aangalopperen en verzamelde steeds meer mensen achter zich. Dit uiteraard onder begeleiding van dwepende zang en muziek. Met name de roep om Ivanhoo bleef bij ons hangen. We gingen helemaal op in het ridderschap. Low-budget uiteraard. Harnassen, schilden en zwaarden waren te duur, die maakten we zelf. Naar Be Hoppe de melkboer, daar vroegen we om dozen. Van Be kregen we dozen waar pakjes boter van Leeuwenzegel in hadden gezeten. Daar sneden we aan de zijkanten en bovenkant gaten in voor armen en hoofd. De onderkant was open. Zo´n doos trok je als ware aan. Vol trots bekeek je jezelf. Een heuse harnas, je waande je onkwetsbaar. Even later renden een zestal Leeuwenzegeldozen de Kerklaan op onder luid gejoel van ´Ivanhooooo´!! We hadden heuse zwaarden. Nou ja, Pa mistte een paar panlatten. Als koene ridders gingen we achter het Kwaad aan. Bij gebrek aan het Kwaad gingen we, Ivanhoo gillend, achter Marietje Peters aan die toevallig voorbij fietste. Met die dozen om je lijf rende je voor geen meter. Klasgenoot Marietje fietste ons er allemaal uit. De zes Leeuwenzegel-ridders hadden hijgend het nakijken. Toen gingen we elkaar maar te lijf. Anderen mochten gerust met een zwaard tegen je aan slaan, door de harnas je voelde toch niets. Door de vermeende onkwetsbaarheid werden we weer eens overmoedig. Ik brak een vuistdikke ijspegel af en sloeg neef Harry er mee op zijn kop. Haha, onkwetsbaar, het ijs spatte uiteen, dat kon toch niet zeer doen. Even later zat een boze leeuwenzegeldoos achter mij aan te vangen. We renden Ivanhoo gillend het Kerkenbos in. Kiek’n of daor nog wat Kwaod zat. Als volwassene zag je op televisie die toenmalige series terug. Dat we dat als kinderen hebben geslikt. We zagen niet dat de acteurs houten zwaarden hadden en dat het metalig gekletter later is toegevoegd. We zagen niet dat kledij per scene veranderde. Bij gevechtshandelingen tussen de ridders zagen we niet de condensstrepen aan de horizon. We zagen niet de witte polsen aan bruine armen, daar waar voor kort nog een polshorloge zat. Bij de serie Floris zat ergens een scene waar op de achtergrond een Morris bestelwagen reed. Dat zagen we niet. Het kon ons ook niets schelen. De series met hun gebrekkige regie hielp ons alleen maar op weg, onze fantasie deed de rest. Toen al was het een glijdende schaal. Hoe perfecter de televisie werd hoe minder fantasie er voor nodig was om het na te spelen. We konden onze ogen niet geloven toen de eerste kleurentelevisie op de markt kwam. Hoe kregen ze die kleuren toch door die draadjes? Maar ook dat wende snel. Niet veel later zagen we in huize Vinke de eerste afstandsbediening. Ongelofelijk, je drukte op een knopje in je hand en ergens anders veranderde iets. Een paar jaar later zaten we thuis verveeld de afstandsbediening te zoeken die ergens in een plooi van het bankstel was gezonken. Ondertussen kwamen en gingen Mies Bouwman, Kees Schilperoord, Kick Stokhuizen, de zender Veronica, Mannetjes op de maan enz. Voor het vastleggen van al die beelden kwam de videorecorder, later HDdisk en nu Blue Ray. Het is nog lang niet afgelopen met de televisie en aanverwante artikelen, gelukkig niet.

Geschreven door Henk Beukers

In tegenstelling tot vandaag de dag stond ons huis echt op een vlakte. Erica-noordwest bestond nog niet. Nadat Pa achter het huis een schuur had gebouwd, deze met een tussenmuur met het huis had verbonden, waaide het niet meer zo hard bij de achterdeur. Want dat is me vooral bijgebleven. D’r stond vaak een harde wind uit het westen. Door de enorme lange leegte kon deze flink in kracht toenemen. Achter de schuur zag je de skyline van Nieuw-Amsterdam. Richting noord-westen priemde de toren van Sleen boven de horizon uit. Daartussen lag een boomloze woestijn van bouwland met in de verte de boerderij van Lohues als oase. Het landschap werd doorkruist door de Veenschapswijk die toentertijd eindigde in Zuidbarge. Vandaag de dag wordt de Veenschapswijk in tweeën gesneden door de A37. In de winter als de harde westenwind de stuifsneeuw om het huis joeg, vermaakten we ons als kind met speelgoed die we van Sinterklaas hadden gekregen. We speelden ermee omdat het speelgoed nog heel was. Het meeste speelgoed haalde de zomer namelijk niet. Het was niet Beukersbestendig. Wanneer de rails van het opwindtreintje niet snel genoeg in elkaar paste vlogen niet veel later een bos rails, een paar wagons en een locomotief het raam uit. Of Jos ging nieuwsgierig een elektrisch tractor uit elkaar peuteren om te kijken hoe het in elkaar zat. Het tractortje reed daarna nooit meer. Altijd kwam dan een tijd dat de winterboeken uit de kast werden getrokken. Elk jaar werden ze, iets meer beschadigd dan ze al waren, terug in de kast gezet. In de winterboeken stonden verhalen, puzzels maar vooral moppen. We lazen ze tot we alle moppen uit ons hoofd kenden. Ik heb de boeken nog jaren lang bewaard. Uiteindelijk zijn ze bij oud papier beland. Pa maakte voor ons een kippenhok. Een week later stonden 4 jongensgezichten vertederd boven een kartonnen doos te kijken. Een zestal donzen propjes piepten terug. Pa wist niet of het hennetjes of haantjes waren. Hij hoopte natuurlijk op hennetjes, daar kreeg je nog eitjes van. Helaas bleken het allemaal haantjes te zijn. Niettemin waren we dol op de krielkippetjes. We gaven ze allemaal een naam. Het meest vertederde kuiken was die met maar een pootje. Die kreeg de toepasselijke naam: ‘Hinkepootje’. Als kip was Hinkepootje zeker niet de langzaamste. Bij onraad hinkte die alle overige haantjes voorbij en was als eerste in het hok. We gingen met de kippen om alsof het onze kinderen waren. We maakten de hok schoon, voerden ze en aaiden ze als we de kans kregen. Toen kwam Kerstmis. Beteuterd stonden we naar de emmers in de keuken te kijken. Die stonden halfvol water. In elke emmer dreven gebroedelijk naast elkaar twee spiernaakte krielkippen met de rug naar boven. Behalve Hinkepootje, die ontliep echter zijn lot niet, hij kreeg een graf achter de schuur. De Kerstdis gaf kip. Prompt weigerden we onze kinderen op te eten. Dit hielden we vier-en-halve uur vol. Precies tot het avondeten. Vergeten en vergeven, bovendien hadden we honger. Later begon Pa opnieuw een schuur te bouwen. Deze was veel groter dan het kippenhok. Pa ging konijnen fokken. Honderden konijnen hadden we op het laatst. Tot een konijnenziekte alles wegvaagde. Ik heb menig zaterdag konijnenhokken moeten uitmesten en menig konijn in de tuin moeten begraven. Gek genoeg heb ik tot op de dag van vandaag nog nooit een konijn gegeten. Een keer stond de braadpan met konijn op het gas te sudderen. Het water liep ons in de mond. Totdat het gas werd uitgezet en de braadpan werd verpakt in een theedoek. Die ging naar Oma, die hield zo van konijn. Normaliter werd het vlees altijd bij de slager gehaald. Ik werd dan wel eens met een boodschap naar slager van der Zee gestuurd. De boodschap vergat ik prompt en kwam dan standaard terug met een rookworst. Ik was dol op rookworst. Je kreeg bij slager van der Zee altijd een plakje leverworst. Die nam je dan mee naar buiten om op te eten. Daar stond een verrekte hond, een Jack Russel, met ontblote tanden je op te wachten. Snel wierp je de hond het plakje leverworst toe. HAP deed Jack. Achteraf bleek het helemaal geen kwade hond te zijn. Hij had op Pavloviaanse manier geleerd om zijn tanden te ontbloten, dan kreeg hij een stukje worst. Maar als je de leverworst in eigen mond stak ging ie kwispelen. Tja, dat moet je dan net weten. Broer Wim werd door Ma voor een boodschapje naar slager van der Zee gestuurd. Wim moest een pakje zuurkool halen. Zuurkool was in de aanbieding en lag bij van der Zee als een piramide opgestapeld op de toonbank. Wim rekende af en kreeg een hoofdknik van de winkelbediende naar de zuurkoolpiramide. Hij kon het zo pakken. De volgende klant drong aan. ‘Wie kan ik helpen’?, vervolgde de bediende. Een kwartier later kwam Wim het huis binnen gestrompeld. De tas striemde diep in zijn nek. ‘Mense, wat is die zuurkool zwaor’, steunde hij. De Leperd had de gehele zuurkoolpiramide in de tas gestopt en meegenomen. Hij dacht dat ze de hele piramide voor hem had klaargezet. Nadat Ma bijgekomen was van het lachen moest Wim al het overige zuurkool weer terugbrengen naar de slager. Zachtjes begon zijn onderlip te trillen. Maar Wim had karakter, hij bracht al het teveel gehaalde zuurkool weer netjes terug. Daar keken ze heel verwonderd, ze hadden de piramide geeneens gemist! Iedereen lachte, behalve Wim. Hij stond daar klein te zijn voor de toonbank terwijl zijn onderlip opnieuw zachtjes begon te trillen. Vertederd bekeken door het personeel kreeg Wim een extra dikke plak leverworst. Glunderend ging Wim met het heerlijk stukje vleeswaren naar buiten. Daar stond Jack. SCHRIK deed Wim, HAP deed Jack. Wim keek naar zijn lege handjes. Wederom met een trillende onderlip toog hij naar huis. De tas om zijn nek, leeg, dat wel. Wim heeft volgens mij nooit meer zuurkool gelust. Met de fiets gingen we overal naar toe. Als er echter iets te vallen viel was ik het wel. Ik heb in totaal 6 x het sleutelbeen gebroken bij allerlei valpartijen. Dokter Huisman, onze huisarts, waarschuwde mij dat als ik nog 1 keer het sleutelbeen brak daar een pin in kwam. Nooit meer een sleutelbeen gebroken. Bij het steigeren met de fiets speelde ik het klaar om met het stuur mijn wenkbrauw te klieven. Toen dit begon te ontsteken zat er weer een gang naar dokter Huisman op. Met een rustig gebaar schroefde hij een injectienaald in elkaar. Brr. Dokter Huisman kwam eens op huisbezoek toen ik ziek in bed lag. Bij het oplichten van de dekens zoefde een cavia naar hem toe. Hij schrok er even van. Om daarna langzaam een injectienaald in elkaar te schroeven. Brr. Ik kwam een keer bij dokter Huisman in verband met een oorontsteking. Hij keek met zo’n kijker in mijn oren en zei de befaamde woorden: ‘Ik zie het al, een puistje’. Vervolgens pakte hij een soort van toeter, stak het in mijn oor en kneep flink in de blaasbalg. Wat een rotstreek. Mijn oor floot ervan. Als er nog rommel uit mijn oor kwam moest ik maar terugkomen. Nou, mooi niet. Een arm in de mitella had ook zijn voordelen. Mits je er zielig bij keek. Dat kon ik. Tot afgrijzen van Broer Jos kreeg ik een prijs bij Haantie op stokkie en een prijs als leukst gekleed bij carnaval. Vooral toen hij ontdekte dat ik hetzelfde Haantie op stokkie en hetzelfde carnavalspak droeg als die hij het jaar ervoor had gedragen. Het was een kwestie van sleutelbeen breken, dan ben je zielig, lekker puhh.

Geschreven door Henk Beukers

Wanneer ik terug kijk op mijn jeugd komen vele bijzondere mensen voorbij. Eentje die me bijzonder is bijgebleven is Louis, ook wel Loewe genoemd. Loewe was een typ van eerst doen en dan nadenken. Dat leverde een paar bijzondere situaties op. Loewe woonde aan de Kerkweg in een boerderij. Pal naast de boerderij stond een opslagschuur. Het bestond uit vier palen met een golfplaten dak. Het stro was opgeladen tot aan de nok. Helemaal bovenin onder het puntdak bevond zich een ruimte waar vaak kinderen speelden. Zo ook die keer. Zoals kinderen vaak doen maakten ze ruzie met elkaar. Deze keer met Loewe. Met een boos gezicht rende hij zijn huis in. Om na enige tijd met lucifer in de hand weer naar buiten te komen. Loewe loste de ruzie op zijn eigen manier op, hij stak het zooitje gewoon in de fik. Probleem opgelost, toch? Alle overige kinderen waren naar beneden gekomen en stonden verbaast naar Loewe te kijken. Op hetzelfde moment speelde ik op de Kerklaan met Willie, Harry en de Vinken. Op het eind van de Kerklaan zagen we voor de kerk een gillende rode brandweerwagen langssnellen. We renden naar de Kerkweg en zagen verderop een opstootje van mensen. Daar moest iets loos zijn. We renden er naar toe en bleven verstokt staan. Voor ons openbaarde zich een gigantische vuurzee onder een golfplaten dak. Pal naast de vuurzee stond de boerderij van Loewe. De brandweer deed vooral moeite om het dak nat te houden. Uiteindelijk werd de boerderij gered maar het stro heeft nog dagenlang nagesmeuld. Jaren later, als zestienjarige, werd Loewe op zijn bromfiets, een witte Puch, in Emmen aangehouden door een agent. Loewe reed op het voetpad en kreeg daar een bekeuring voor. Een half uur later stond hij voor café Keuter, een van onze hangplekken, te snoeven dat hij een agent voor de gek had gehouden. Hij had een valse naam en adres opgegeven. Hij had de agent verteld dat hij een zoon was van Gert en Hermien Timmerman. Als hangjongeren stonden we allemaal met Loewe mee te lachen. Totdat iemand vroeg of de agent ook zijn nummerplaatje op het achterspatbord genoteerd had. ‘Ja, dat wel, maar dat maakt ja nie uut’, lachte Loewe. Iedereen werd stil. Alleen Loewe had nog steeds groot plezier. Hij werd pas stil toen een politieauto langzaam voorbij reed die een adres leek te zoeken. Verbaast keek hij de auto na en zag hoe deze het oprit van zijn huis opreed. Tegelijkertijd barsten alle overige hangjongeren in lachen uit. ‘Nee Loewe, dat noteren maakte niks uut’. Met een boerenkiespijngezicht nam Loewe plaats op zijn bromfiets. ‘Dat wordt een bloedvlekkie op het behang’, mompelde hij nog en reed naar huis. Zoals gezegd had Loewe een witte Puch als bromfiets. Wij noemden zijn bromfiets ‘Het Witte Spook’. Loewe had zijn eigen rijstijl die vooral te danken was aan zijn ad hoc gedrag. Zo reed hij die keer vanuit Nieuw Amsterdam langs het Verlengde Hoogeveense Kanaal richting Erica. Loewe zag een mooi meisje aan de overkant van de straat en begon als een bronstige beer te loeien. Hij ging rechtop de pedalen van zijn Puch staan om maar indruk te maken op het meisje. Die keek wijselijk niet op. Loewe begon te gillen en keek over zijn schouders het meisje na. Met zijn kin nog op de linker schouder reed hij pardoes het donkere kanaal in. Drijfnat kroop hij even later de wal op, zijn linkerhand hield hij het Natte Spook vast. Loewe was eindelijk afgekoeld. De week erop zat hij elke avond bij Wietse Moorman, de fietsenmaker, zijn bromfiets schoon te maken. Voor Wietse zijn huis hadden wij ook een hangplek. We waren daar al een tijdje aan het hangen tot Loewe voorbij kwam. Loewe drukte zijn dode Witte Spook aan op de Kerklaan. Hij had de bromfiets in de werkplaats helemaal schoon gemaakt, nu moest dat kreng rijden. Er gebeurde echter niets. Na een paar keer de Kerklaan op en neer te zijn geweest kwam hij hijgend bij ons staan. ‘Hij wul nie’, concludeerde de genie. Wij zagen snel waarom. Het vliegwiel ontbrak. Die zat er niet voor niets op maar Loewe vond dat ding blijkbaar maar onzin. Hij vroeg ons advies. Kijk, daar zijn we nooit te beroerd voor. We besnuffelden het Witte Spook en zagen dat er een BING-carburateur op zat. Dasniegoe. Die carburateur moest eraf. Daar moest een BANG-carburateur op, die was bij Corry Capelle verkrijgbaar. ‘Echt?’, vroeg Loewe. ‘Jahaa’, riepen wij met een serieus gezicht, ‘anders doet de bromfiets BINGBANG, dakannie’. Zo toog Loewe met het defecte Spook in de hand naar Corry. Een Bang-carburateur is er nooit opgekomen, die bestond niet eens. Een half jaar later kwamen we bij de Vinken thuis. Daar hadden ze iets bijzonders, een kleurentelevisie. Het bijzonder aan deze kleurentelevisie was dat het op afstand bedienbaar was, snoerloos. Een nieuwigheidje, daar gingen we een poosje mee experimenteren. Na wat gerommel in het achterhuis kwam Loewe binnenvallen. ‘Wat’n mooie kleurn teluvisie ja’, riep Loewe. Ik had de afstandsbediening onzichtbaar naast me neer gelegd. Wij wisten niet van het bestaan van een snoerloze afstandsbediening, Loewe zeker niet. ‘Loewe, a’j in de haand’n klapt giet ‘t geluud harder’, riep eentje. Loewe keek naar de televisie, ‘gao toch hin’. Hij klapte in zijn hand. Tot zijn grote verbazing nam het geluid toe. Wij kwamen op dreef. ‘A’j twei keer klapt giet ie zachter’. Loewe klapte twee keer en het geluid nam af. ‘Krieg nou wat’, mompelde hij verbaast. Na een aantal keren het geluid harder en zachter te hebben geklapt bekwam hij een beetje van verbazing. ‘Loewe, a’j blaost dan gaon de kleur’n van ‘t scherm af’. Loewe begon een beetje verkrampt te lachen. Hij blies voorzichtig naar de televisie. ‘Harder’, riepen we. Loewe nam een ademteug en blies naar de televisie waar de kleuren langzaam wegsmolten. Loewe hield prompt op met blazen en keek ongelovig naar de televisie. ‘A’j zoegt komen de kleuren weer trugge’, adviseerden de deskundigen op de bank. We stapten op en lieten Loewe vol verbazing al handenklappend, blazend en zuigend achter. Tja, dat is de moderne tijd. Toen we achttien jaar waren gingen we een keer in de winter met de auto van Frans Vinke naar Nieuw Amsterdam. Frans had zo’n Simca waar de snuit en kont van de auto even lang en vierkant waren. Zoals een kind een auto tekent. Het was zaterdagavond en we gingen naar de disco. Op het eind van de avond kwamen we Loewe tegen. Loewe was gekleed in een hippe paars glanzende zijden discoblouse. Hij vroeg ons of hij mee kon rijden naar Erica. Net als wij wilde hij naar café Telkamp, de huidige Koperbar. De auto was echter vol. Geen nood, Loewe ging achterop de auto zitten, hij hield zich wel vast aan de dakgoot. Frans beloofde niet harder te rijden dan vijftig km/uur. Halverwege Erica zagen we door de achterruit een wapperende hippe paars glanzende zijden discoblouse. Op het dashboard ging de snelheidsmeter richting tachtig km/uur. Toen we de auto voor café Telkamp parkeerden en uitstapten bleef Loewe zitten. Zijn gezicht had dezelfde kleur zijn blouse, namelijk paars. We moesten hem bijna van de Simca afbikken. ‘K, k, koud’, mompelde het standbeeld. In het café had hij echter snel zijn praatjes weer terug. De zomer erop ging Loewe met ons mee op vakantie naar Oostenrijk. Niemand van ons had ooit bergen gezien, we maakten daar flinke bergwandelingen. Tijdens zo’n wandeling gaf Loewe aan ‘uut de broek’ te moeten. Poepen dus. Hij klom een stuk de berg op en keek om of we wel uit het zicht waren. Loewe wilde bij deze discrete handeling absoluut geen pottenkijkers. We hadden daar begrip voor en liepen alvast vooruit. We volgden het pad dat spiraalsgewijs de berg op liep. Na een tijdje waren we terug op de plek alleen iets hoger op de berg. Daar had Loewe geen rekening mee gehouden. Tussen de struiken zagen we zijn witte togus uit het bladerdek steken. We gingen vlak achter hem staan en fluisterden in zijn oortje, ‘Moi Loewe, giet ‘n bietie’? Als door een wesp gestoken schoot de blanke derrière dieper de struiken in. We bleven dit keer staan en draaiden ons om, we wachten geduldig tot het gevloek in de struiken eindigde. Onze jeugd trok voorbij, Loewe ging zijn eigen weg en verdween uit Erica. Vele jaren later, wel meer dan twintig, stopte voor mijn huis een Volvo stationwagon, de bestuurder vloekte eerst en vroeg toen de weg. Het was Loewe.

Geschreven door Henk Beukers

In de zestiger jaren zag oudejaarsavond er geheel anders uit dan tegenwoordig. Van siervuurwerk en geknal was vrijwel geen sprake. Onze eerste aanraking met vuurwerk betrof een, in onze ogen, wat oudere jongen die schichtig om zich heen keek en zachtjes met zijn kameraad sprak. Even later haalde hij twee rode staafjes uit zijn broekzak waaraan een kort zwart lontje zat. ‘Voetzoekers’, hoorden we ze tegen elkaar zeggen. We keken mekaar met grote ogen aan. ‘Wauw’, echte voetzoekers. Uhh, wat zijn dat? We keken naar onze schoenen waarin onze voeten zorgvuldig waren ingepakt. Hoe zoekt zo’n ding nu voeten? Zit daar een snuffelneus in zo´n rotje die voeten opspoort? Nieuwgierig kwamen we dichterbij. Bennie drukten we voorop, die had met zijn meurende voeten weinig te vrezen. De oudere jongen haalde een doosje Zwaluw lucifer uit zijn broekzak. Even later snisterde een rotje op straat. Aanvankelijk gebeurde er niets maar ineens zoefte een rotje her en der tussen ons door. We verdwenen in een grote wolk rook. Zo snel het kwam verdween het ook weer. Het rotje lag verderop nog even na te stuiptrekken, uit zijn achterste kwam nog een sliertje rook. Het ding had geen voet gevonden. Nieuwsgierig naderden we het dode rotje. De grote jongens liepen grinnikend verder. ‘Misschien had ie ‘n snutneuse en kon ie gien voet’n roek’n’ fluisterden we. Henk Vinke had ook altijd twee bokkepootjes onder de neus hangen, die rook ook niets. Het was onze eerste kennismaking met vuurwerk, het ergste moest nog komen. We kregen die avond te horen dat we gingen logeren bij opa en opoe. Die woonden op de hoek van de Kerkweg en Duikerstraat. Pa en Ma gingen de oudejaarsavond daar uitzitten. Toen we ‘s avonds daar aankwamen moesten we al vroeg naar bed. Vanuit de woonkamer kwamen we via een klein portaaltje in de voorkamer. Dat was indrukwekkend, we keken onze ogen uit. De voorkamer werd in die tijd alleen gebruikt als de pastoor op visite kwam. Het rook er een beetje muf. We gingen in de sjieke stoelen zitten en zaten overal met onze handjes aan, ondanks de vermaningen van opoe. Op de ramen waren bovenaan witte bloemmotiefjes geschilderd, indrukwekkend. Voor de gevelmuur stond een koude glimmende kolenkachel met een schouw. Op de schouw stonden allerlei dingetjes waaronder een hondje. Die had opa ooit uit de puinhopen in Duitsland gevist toen hij daar tijdens de oorlog moest werken. Gerard kreeg het hondje te pakken. Nieuwsgierig werd het hondje van alle kanten bekeken en besnuffeld. Onder de staart zat een wit parelmoeren knoopje. ‘Een hontie met ‘n glaaz’n kontie’ concludeerde Gerard. Gek dat zo’n uitspraak na al die jaren je zo kan bijblijven. Oma bracht ons naar het slaapkamertje waar Ma als kind ook had geslapen. Het was een bed met hoge zijschotten. Wanneer deze hindernis was genomen belanden we in een bed met een enorm dekbed gevuld met ganzendons. Het bed leek wel op een grote nest, wij waren de kuikens. Ma kwam nog even truste zeggen en zei dat we vannacht niet moesten gaan schrikken. Buurjongen Herman, aan de overkant van de Duikerstraat, ging om twaalf uur een Gillende Keukenmeid afsteken. Ma deed het licht uit, het werd stil. ‘Zul dat nie zeer doen, as ze zo´n wief afsteek´n’ vroeg Jos zich af. ‘Hoe hoog get zo’n wief wel nie’ zei Gerard. We vroegen ons totaal niet af of de Keukenmeid er wel mee eens zou zijn om afgestoken te worden. We gingen slapen, om twaalf uur werden we wakker van een ijzingwekkend gegil. ‘Daor giet ze’ concludeerde Henk. We kropen toch wel een beetje bang tegen elkaar aan. De volgende morgen waren Pa en Ma al vertrokken. We kregen van opoe boterhammen met roomboter. Het smeerde voor geen meter maar het was wel lekker. Na het eten trokken we onze nieuwe winterjassen aan. We hadden elk dezelfde jas, we waren net een drieling. Van opoe kregen we een ei mee, voor onderweg naar ons huis aan de Havenstraat. Voor de kerk liep de struif ons uit de jaszakken. Opoe had ons zachtgekookte eieren meegegeven. Enkele jaren later gingen we vuurwerk halen in Schoonebeek. Iemand had ons verteld dat daar vuurwerk te koop was. We togen op onze fietsen richting de Peel. We namen de brug over het Dommerskanaal, dan direct rechtsaf en dan direct weer linksaf. Hobbelend over het landelijke klinkerweggetje, de enige weg naar Schoonebeek, kwamen we langs een eenzame lantaarnpaal. Het was een eikpunt in een totaal onbekende wereld. Daar doemde het NAM-kantoor rechts van ons op, we schoten op. Nog een paar kilometer hobbelen, dan waren we in Schoonebeek. Hier kochten we voor zes gulden aan astronautjes en mitrailleurbanden. Thuis trokken we de mitrailleurband uit elkaar. We hadden dan honderden kippenscheten. Om het huis hoopte de rode papiertroep zich steeds meer op. Af en toe spiekten we naar binnen en zochten Ma. Als Ma van de knal schrok liet ze soms pardoes iets vallen. We snurkten dan als verkouden varkens. Later was er veel zwaarder vuurwerk te koop. Geen astronautjes maar atoombommen. Die knalden tien keer zo hard dan een astronaut. Met die atoombommen gingen we leuke dingen doen. In de schuur vonden we een oude zadel met de zadelpen er nog aan. De zadelpen was aan de bovenkant dicht. Hiermee toogden we naar het grasveldje aan de Eendrachtstraat naast de opslag van de Heidemei. Tegenwoordig zit daar het Wildhofje. We legden de zadel op de grond, staken een atoombom aan en lieten die in de open zadelpen vallen. Met een baksteen werd een tapse schoffelkruk in de buis geramd. Na de explosie vloog de kruk zo hoog de lucht in dat we het niet meer konden zien. Als we na een tiental seconden een doffe PLOF hoorden hadden we de schoffelkruk terug. Soms plofte de kruk pal naast iemand in het gras. Wij zagen echter geen gevaar, de volgende atoombom rookte al. We deden helaas ook minder nette dingen. Zo’n atoombom in een groene plastic brievenbus liet van de bus geen flar heel. Nog minder netjes was het om eerst bij de eigenaar van de brievenbus op het raam te kloppen. Wanneer die het gordijn open deed kon hij nog net zien hoe zijn brievenbus uit elkaar spatte. We deden dit overigs maar twee keer. Als volwassene werd bij mij twee keer de brievenbus opgeblazen, eigen schuld, het lot zegevierde. Zie het als een soort van WiederGutMachung. Geef een tiener een zware rotje en hij blaast er iets mee op. Zoals Harry die, zodra hij thuiskwam van rotjes kopen uit Schoonebeek, een rotje in de brievenbus van zijn buurman gooide. Het was notabene overdag en iedereen kon het zien. Gevolg, Harry kon gelijk naar binnen en mocht die avond en nacht niet met ons mee. Als vijftien- zestienjarigen struinden we op de oudejaarsavond naar spullen die we voor de kerk zetten. Slepen noemden we dat. Een honderden jaren oude traditie. Toen we merkten dat de mensen blij waren van de troep af te zijn stopten we subiet. We zochten andere jongensgroepen op om mekaar te bekogelen met astronauten. Complete veldslagen werden zo uitgevochten. Tegen tienen gingen we naar huis, deels omdat we trek hadden in iets lekkers, deels omdat we tot op het bot verkleumd waren. Na twaalf uur zochtten we mekaar weer op en trokken we Erica in. Overal waar licht brandden denderden we populair naar binnen en riepen we ‘Gelukkig neijaor’. We kwamen in lege huizen waar alle deuren open stonden en de lichten volop brandden. De bewoners waren bij de buren. Geen nood, we liepen de kamer rond en togen weer naar buiten. Niet zonder de visschotels op de salontafel volledig leeg te hebben gevreten. Van alle belevenissen rond de jaarwisselingen bleef mij toch een ding in het bijzonder bij. Het was de Gillende Keukenmeid die zich zo gewillig liet afsteken.

Geschreven door Henk Beukers